تهوع و استفراغ در کودکان و بزرگسالان زمانی اتفاق می‌افتد که انقباضات عضلات دیواره‌های معده باعث می‌شود که مقدار زیادی از محتویات معده به طرف بالا و به مری بازگردند و از طریق دهان (یا بینی) خارج شوند. بالا آوردن در صورتی که باعث از دست دادن مقدار زیادی از مایعات شده و منجر به دی هیدراته و بی‌آب شدن بدن کودک شود، می‌تواند خطرناک باشد. اگر کودک شما استفراغ می‌کند و نگران وضعیت او هستید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید. در این مقاله از مرکز خدمات پرستاری مهرپرور به بررسی علل استفراغ و راه های درمان آن می‌پردازیم.

استفراغ چیست؟

استفراغ با بالا آمدن غذا یا تف کردن متفاوت است. منظور از بالا آمدن غذا یا تف کردن این است که مقداری از غذا یا مایعات، بدون اراده به دهان باز می‌گردند. در این حالت غذاها از مری بالا می‌آیند و وارد دهان می‌شوند. بالا آمدن غذا یا تف کردن آن در بین نوزادان بسیار شایع است و موضوع نگران‌کننده‌ای نیست.

سن کودکان و تهوع و استفراغ در کودکان

دلایل تهوع و استفراغ در کودکان به سن کودک بستگی دارد.

نوزاد تازه متولد شده و شیرخواران

به سختی می‌توان گفت که نوزاد تف کرده یا استفراغ زیرا ریفلاکس در برخی از شیرخواران شدید بوده یا حجم آن زیاد است. پزشک یا پرستار می‌تواند به شما در تشخیص این عارضه کمک کند و در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم را انجام دهد. استفراغ شدید در نوزادان تازه متولد شده می‌تواند نشان دهنده بیماری‌های خطرناک و جدی باشد و همیشه باید در صورت بروز مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد. استفراغ در نوزادان تازه متولد شده و عفونت‌های شیرخوارگی باعث انسداد یا باریک شدن معده و شکم است.

اطفال بزرگ‌تر و کودکان

شایع‌ترین علت اسهال و استفراغ ویروسی در کودکان معمولاً به صورت ناگهانی ایجاد شده و بلافاصله خاتمه می‌یابد و اغلب بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد. اسهال و استفراغ پس از خوردن غذای آلوده یا بردن دست یا اشیاء آلوده در دهان به وجود می‌آید. ویروسی که باعث شیوع اسهال و استفراغ می‌شود به سادگی گسترش می‌یابد. رعایت دقیق بهداشت می‌تواند از انتشار ویروس جلوگیری کند. رفلاکس معده و مری، بیماری پپتیک، چسبندگی روده، سندرم استفراغ حلقوی، عفونت‌های مجاری ادرار و مجاری تنفسی بیماری‌هایی هستند که باعث استفراغ در کودکان می‌شوند.

نوجوانان

عمده‌ترین دلیل تهوع و استفراغ در کودکان، عفونت است. این استفراغ معمولاً در طول مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در کودکان مبتلا به اسهال و استفراغ بهبود می‌یابد. دلایل نادر بالا آوردن در کودکان و نوجوانان بیماری آپاندیس، محرک استفراغ، زخم معده، پانکراتیت، التهاب روده و مصرف مواد سمی است.

6 علت تهوع و استفراغ در کودکان

حالت تهوع در کودکان نشانه چیست؟ حالت تهوع در کودکان امری شایع است. والدین و پرستار کودک باید به علائم و نشانه‌هایی که کودک نشان می‌دهد توجه کنند. تا بتوانند به سرعت به پزشک مراجعه و مشکل کودک را تشخیص داده و بتوانند به سرعت درمان را آغاز کنند.

1) عفونت ویروسی یا باکتریایی

احتقان یا عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی می‌تواند باعث تهوع و استفراغ در کودکان شود. خصوصاً اگر کودک شما به شدت سرفه می‌کند. همچنین خلط‌هایی که در دوره‌ی سرماخوردگی ایجاد می‌شود امکان دارد به طرف پشت حلق پایین برود و معده را تحریک کند. بسیاری از کودکان به طور غیرارادی برای خارج کردن خلط از بدن خود، استفراغ می‌کنند.

2) عفونت های گوارشی : علت استفراغ کودک و حالت تهوع کودک

عفونت معده یا دیگر بیماری‌های گوارشی نیز دیگر علت شایع استفراغ در کودکان است. در صورتی که یک ویروس یا باکتری، مخاط داخلی معده یا روده را عفونی کند، کودک علاوه بر استفراغ، دچار اسهال، بی‌اشتهایی، دل‌ درد و تب نیز می‌شود. استفراغ کودکان معمولاً بعد از ۱۲ الی ۲۴ ساعت برطرف می‌شود.

3) گریه کردن بیش ‌از حد : علت تهوع در کودکان

گریه کردن طولانی مدت می‌تواند باعث اختناق گلو و ایجاد واکنش تهوع‌آور و نهایتاً منجر به استفراغ کودک شود. هر چند استفراغ کودک در حین گریه امکان دارد به نظر ناخوشایند بیاید اما این مورد هیچ آسیب فیزیکی به کودک نمی‌زند. اگر کودک بعد از استفراغ به نظر سالم می‌آید پس دیگر هیچ جای نگرانی نیست.

4) حالت تهوع ناشی از حرکت

بعضی از کودکان در هنگام حرکت دچار بیماری حرکت و حالت تهوع می‌شوند. در صورتی که شما در حین انجام کار و رفت و آمد زیاد کودک خود را بهمراه می‌برید، می‌تواند برای شما مشکل‌ساز شود. متخصصین معتقدند بیماری حرکت زمانی اتفاق می‌افتد که آنچه کودک می‌بیند و آنچه با بدن خود (مانند گوش میانی و برخی عصب‌ها) حس می‌کند، ارتباط نداشته باشد.

5) مواد سمی از علل استفراغ مکرر کودک

اگر کودک ماده‌ای سمی مانند دارو، گیاه، مواد مخدر یا مواد شیمیایی را قورت دهد، امکان دارد استفراغ کند! همچنین امکان دارد کودک بر اثر خوردن یا نوشیدن آب و غذای آلوده دچار مسمومیت غذایی شود.

6) انسداد روده : علت حالت تهوع در کودکان

شروع ناگهانی استفراغ‌های مکرر که تداوم داشته باشد می‌تواند نشانه‌ی بروز یک عارضه نادر گوارشی باشد که در آن روده‌ها دچار انسداد می‌شوند. برخی از بیماری‌هایی که باعث انسداد روده می‌شوند. از آنجایی که انسداد روده می‌تواند باعث سوء تغذیه، بی‌آبی بدن و دیگر مشکلات سلامتی شود، لازم است که تا به این مشکل رسیدگی شود و کودک تحت جراحی قرار بگیرد.

سایر علل تهوع و استفراغ در کودکان

عفونت مجاری ادرار، پنومونی (سینه‌پهلو)، مننژیت، گلودرد استرپتوکوکی و حتی عفونت گوش نیز می‌توانند باعث به وجود آمدن استفراغ شوند.

علت حالت تهوع بدون استفراغ در کودکان

دو مورد از مهمترین دلایل حالت تهوع و استفراغ، آنفلوانزای معده ناشی از ورم معده و روده ویروسی و مسمومیت غذایی است. اما چند علت دیگر حالت تهوع بدون استفراغ عبارتند از:

• درد شدید
• سوء هاضمه
• آلرژی غذایی
• افت قند خون
• بیماری کیسه صفرا
• عطر یا بوهای خاص
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• استرس عاطفی، مانند ترس
• قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی
• دریازدگی و سایر اشکال بیماری حرکتی
• مراحل اولیه بارداری (تهوع صبحگاهی)

تعدادی از داروها نیز می‌توانند به ایجاد حالت تهوع بدون استفراغ دامن بزنند به عنوان مثال، بیهوشی عمومی همچنین می‌تواند احساس تهوع را با خود به همراه داشته باشد.

تهوع و استفراغ در کودکان چقدر ادامه پیدا می‌کند؟

عفونت ویروسی دستگاه گوارش معمولاً با استفراغ آغاز می‌شود و گاهی وقتها باعث تب کودک می‌شود. استفراغ کردن کودک اغلب ۱ یا ۲ روز طول می‌کشد اما امکان دارد مدت زمان بیشتری نیز ادامه پیدا کند. کودک معمولاً همزمان با استفراغ و یا بعد از آن دچار اسهال می‌شود. استفراغ و اسهال بعد از آن معمولاً بیش از یک هفته ادامه پیدا نمی‌کند.

2 راهکار درمان تهوع و استفراغ در کودکان

در ادامه مقاله، درمان‌های اصلی و سریع تسکین حالت تهوع را بررسی می‌کنیم. بسیاری از مواردی که تحت عنوان درمان تهوع وجود دارند، لزوما حالت تهوع را درمان نمی‌کنند اما می‌توانند به شما کمک کنند احساس راحتیِ بیشتری کنید.

درمان استفراغ ویروسی در کودکان : محلول خوراکی آب‌رسانی (هیدراته کردن) بدن (او آر اس)

اگر به نظر می‌رسد که بدن کودک شما بی‌آب شده (دهان خشک، فعالیت کمتر و ادرار کردن کمتر) لازم است که به او محلول هیدراته کردن بدن یا همان او آر اس بدهید. این محلول، آب، نمک و قند مورد نیاز بدن کودک شما را تامین می‌کند. شما می‌توانید این محلول را از داروخانه‌ تهیه کنید.

جایگزین‌های محلول خوراکی او آر اس

ممکن است برخی از کودکان طعم شور محلول او آر اس را دوست نداشته باشند. اگر کودک شما از خوردن محلول او آر اس اجتناب می‌کند می‌توانید سعی کنید که محلول را سردتر کنید و به کودک خود بدهید.

1. همچنین می‌توانید محلول او آر اس یخ‌زده به صورت یخمکی برای کودک خود تهیه کنید.
2. برای دادن محلول به کودک خود از یک قاشق چای‌خوری، سرنگ یا قطره‌ی دارو استفاده کنید.
3. همچنین می‌توانید مارک محلول را عوض کنید یا از محلول او آر اس با طعم‌های مختلف استفاده کنید.
4. از محلول‌های خانگی استفاده نکنید. چرا که نمک بیش از اندازه و یا کم ایجاد مشکلات جدی می‌کند.

بعد از استفراغ کودک چه کنیم؟

• تا یک ساعت بعد از استفراغ معده کودک را آرام و خالی نگه دارید. (مگر در موارد ابتلاء کودک به اسهال و استفراغ، که باید در این زمان مصرف مایعات را افزایش دهید.)
• بعد از یک ساعت استراحت معده، مقداری کمی آب یا آب میوه به کودک بدهید. 20 دقیقه صبر کنید. اگر معده قادر به نگه داشتن مایع مصرف شده بود، به تدریج مصرف مایعات را افزایش داده و کم کم غذا را نیز اضافه کنید.
• مواد غذایی سبک و کم چربی به کودک بدهید.
• بعد از استفراغ تا زمانی که کودک اظهار تمایل به غذا نکرده است، او را وادار به خوردن غذا یا مایعات نکنید.
• بعد از بهبود وضع کودک و رفع استفراغ، مایعات از دست رفته بدن را با افزایش مصرف شیر، آب، و آبمیوه جبران کنید.

تغذیه مناسب هنگام تهوع و استفراغ در کودکان

کودک حتی در زمان ابتلا به بیماری گوارشی نیز باید رژیم غذایی معمول خود را داشته باشد! بسیار اهمیت دارد که برای کمک به بهبودی کودک، به اندازه‌ی کافی به بدن او انرژی، مواد معدنی و ویتامین برسد. به کودک خود از غذاهایی بدهید که با آن آشناست و به خوردن آن تمایل دارد، مگر آنکه استفراغ کودک شما زیاد و مکرر باشد. بسیاری از کودکان در زمانی که حالت تهوع و استفراغ دارند، ترجیح می‌دهند که غذاهای ساده بخورند. بسیار مهم است که در این زمان شما انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشید و به کودک خود غذایی بدهید که مایل به خوردن آن باشد. می‌توانید غذاهایی زیر را به بچه‌ها بدهید :

غذاهای مناسب در زمان تهوع و استفراغ در کودکان

• کلوچه
• حبوبات
• سرلاک
• نان
• برنج
• سوپ
• میوه
• سبزیجات
• گوشت

درمان اسهال و استفراغ کودکان در منزل

اگر کودک شما اسهال دارد، از دادن غذاهای خیلی شیرین به او خودداری کنید. زنجبیل، نعنا، دارچین و… موادی هستند که می‌توان در صورت لزوم، از آن‌‌ها به عنوان درمانی خانگی برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ استفاده کرد.

بهترین شربت ضد تهوع کودکان

بهترین شربت برای استفراغ کودکان: شربت اندانسترون نیز همانند قرص و امپول اندانسترون به منظور درمان تهوع و استفراغ تجویز می‌گردد.داروی ضد تهوع کودک را با سرنگ دوز ارائه شده یا با قاشق مخصوص اندازه‌گیری دوز یا فنجان دارو اندازه‌گیری کنید. اگر دستگاه اندازه‌گیری دوز ندارید، آن را از داروساز خود یا داروخانه بخواهید. اندانسترون جهت درمان و استفاده در کودکان زیر 4 سال تأیید نشده است.

8 روش درمان و پیشگیری از تهوع و استفراغ در کودکان به کمک طب سنتی

گیاهان زیر در طب سنتی برای درمان پیشگیری حالت تهوع و استفراغ در کودکان استفاده می‌شود.

1. ریشه زنجبیل
2. برگ نعنا
3. دارچین
4. آب برنج
5. میخک
6. شیر
7. زیره سبز
8. تخم بادیان رومی یا رازیانه رومی

در ادامه به تفضیل در مورد هر کدام بحث می‌شود.

۱- ریشه زنجبیل : درمان استفراغ کودکان در خانه

از دیرباز در فرهنگ آسیایی از ریشه گیاه زنجبیل (زنجفیل) به عنوان ماده‌ای خوش طعم و شفابخش برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می‌شده است. برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ در کودکان می‌توانید یک تکه ریشه زنجبیل را در دهان گذاشته و بجوید. اگر نمی‌توانید تندی زنجبیل را تحمل کنید، همراه با آن یک قاشق عسل نیز میل کنید. زنجبیل هزاران سال است که به منظور کاهش درد و مشکلات معده استفاده میشود. محققان بر این باورند که زنجبیل در معده و روده و همچنین مغز و سیستم عصبی برای کنترل حالت تهوع بسیار مفید هستند. اثبات نشده است که این ماده، تهوع و استفراغ در کودکان را متوقف می‌نماید. این ماده برای کودکان بیش از ۲ سال امن است. از پزشک متخصص اطفال خود سوال نمایید که چگونه آن را امتحان کنید.

۲- برگ نعنا؛ درمان استفراغ کودکان در خانه

برای درمان سریع حالت تهوع و استفراغ، یک فنجان چای نعنا بنوشید! درست کردن چای نعنا بسیار ساده است فقط کافی است مقداری برگ نعنای خشک را داخل آب جوش قرار دهید و بعد از یک ساعت آن را بنوشید. همچنین می‌توانید برگ سبز نعنا را بجوید.

۳- دارچین

دارچین یکی از موثرترین و بهترین درمان‌های خانگی برای ازبین‌بردن حالت تهوع و استفراغ در کودکان است. به همین دلیل است که به زنان باردار در سه ماه اول بارداری توصیه می‌شود برای جلوگیری از حالت تهوع صبح‌گاهی، حتما از دارچین استفاده کنند. برای استفاده از دارچین و دیگر داروهای گیاهی حتما با پزشک خود مشورت نمایید. یک تکه چوب دارچین را در یک فنجان آب جوش بیندازید، بعد از ده دقیقه آن را در آورید و چای دارچین خود را به همراه یک قاشق غذاخوری عسل نوش جان کنید. اگر می‌خواهید بهتر نتیجه بگیرید، سه بار در روز از این چای را استفاده کنید.

۴- آب برنج؛ درمان استفراغ کودکان در خانه

اگر مبتلا به ورم معده یا هر نوع مشکل گوارشی عفونی هستید، آب برنج حاوی نشاسته تنها چیزی است که برای جلوگیری از حالت تهوع به آن نیاز دارید. یک پیمانه برنج را در یک و نیم پیمانه آب بجوشانید. برنج را آبکش کنید آب آنرا نگه‌ دارید. آب برنج را جرعه جرعه بنوشید تا تاثیر معجزه آسای آن را بلافاصله مشاهده نمایید.

۵- میخک

گل میخک به عنوان ماده‌ای ضدعفونی‌کننده و بسیار موثر بر سیستم گوارشی شناخته می‌شود! برای برطرف‌کردن حالت تهوع می‌توانید چند عدد میخک را بجوید و اگر از طعم تند آن خوش‌تان نمی‌آید می‌توانید همراه با آن یک قاشق عسل طبیعی مصرف کنید. اگر بعد از جویدن میخک‌ها آن‌ها را قورت دهید مشکلی پیش نمی‌آید.

۶- شیر برای درمان تهوع و استفراغ در کودکان

شیر برای از درمان حالت تهوع و همچنین آرام‌کردن معده بسیار موثر است! با این حال بهتر است همراه آن یک تکه نان تست هم خورده شود. نان تست را در یک ظرف شیر گرم انداخته و آرام آرام نان و شیر را بخورید.

۷- زیره سبز برای درمان تهوع و استفراغ در کودکان

مقداری زیره سبز را آسیاب کنید! به اندازه یک قاشق غذاخوری از آن برداشته و با یک لیوان آب مخلوط کنید. خوب هم بزنید و بعد مصرف کنید. تاثیر این محلول بسیار سریع و معجزه آسا خواهد بود.

۸- تخم بادیان رومی یا رازیانه رومی

بادیان رومی خواص بسیار زیادی دارد و جلوگیری از حالت تهوع تنها یک مورد از صدها فایده این گیاه خوش بو است. برای درمان حالت تهوع کمی تخم بادیان رومی یا رازیانه را بجوید و یا مقداری از آن را در یک فنجان آب‌ جوش بریزید و بعد از اینکه به مدت ۱۰ دقیقه دم کشید، چای رازیانه خود را نوش جان کنید.

از مواد لیست بالا که قابل دسترس هم می‌باشند می‌توانید برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ در کودکان استفاده کنید. قبل از مصرف برای کودکان حتما با پزشک مشورت کنید.

پرستاری از کودک دچار تهوع و استفراغ

• طی ۲۴ ساعت اول، به کودکان غذاهای سفت ندهید.
• کودکانی که شیر می‌خورند در زمان بیماری باید بیشتر از زمان عادی شیر بخورند.
• کودکانی که سن بالاتری دارند می‌توانند علاوه بر محلول او آر اس، مایعات دیگر نیز مصرف کنند.
• توجه کنید که کودک به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف کند، خصوصاً اگر همزمان دچار اسهال نیز هست.
• کودکانی که اسهال دارند نباید آبمیوه مصرف کنند زیرا شکر زیادی دارد که باعث بدتر شدن اسهال می‌شود.
• اگر کودک در طول ۸ ساعت، بدون استفراغ، مایعات مورد نظر را بنوشد به تدریج به او غذاهای سفت بدهید.

پیشنهاد

پرستار کودک در صورت بروز مشکل تهوع و استفراغ در کودکان به شدت لازم است. به همین دلیل پارسیان مهرپرور به شما پیشنهاد می‌دهد اگر به دلیل مشغله کاری در مراقبت کودک دچار مشکل هستید از خدمات پرستار کودک در منزل ما استفاده کنید. چرا که علی رغم تجربه کافی، پرستاری از کودکان در منزل خودش روند بهبودی سریع تری را دنبال خواهد کرد.

پرسش های متداول

1. آیا تهوع و استفراغ در کودکان علامتی از بیماری خطرناک است؟ خیر تهوع و استفراغ می‌توانند به‌عنوان واکنش‌های طبیعی به مشکلات معمولی بهداشتی و پزشکی در نظر گرفته شوند. اما اگر این علائم مداوم باشند و با علائم دیگر همراه شوند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
2. آیا تغذیه مناسب می‌تواند به کاهش تهوع کودک کمک کند؟ بله، اجتناب از غذاهای چرب، تند و سنگین و تمرکز بر مصرف غذاهای سبک و آسان‌گوار می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. همچنین، ممکن است پزشک معالج کودک شما مکمل‌های معدنی و ویتامین‌های مناسب برای کودک تجویز کند.
3. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟ اگر تهوع و استفراغ کودک مداوم بیش از 24 ساعت ادامه داشته و با دلسردی، ضعیفی و خستگی شدید همراه باشد، بهتر است بدون تاخیر به پزشک مراجعه کنید.
4. آیا تهوع و استفراغ به علت استرس و اضطراب ممکن است اتفاق بیافتد؟ بله، به‌ویژه در کودکان بزرگ‌تر. تنظیم فضای آرام و آرامش‌بخش برای کودک و کمک به او برای تنفس عمیق و آهسته می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.
5. چگونه می‌توانیم از مصرف بیش از حد مایعات جلوگیری کنیم؟ برای جلوگیری از مصرف بیش از حد مایعات به او آموزش دهید که به‌موقع تشخیص دهد که کی نیاز به نوشیدن دارد و همیشه به‌میزان معقول مایعات مصرف کند.

خلاصه مطلب

تهوع و استفراغ در کودکان ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله عفونت‌ها، مسمومیت غذایی، بیماری‌های معده و گوارشی و تغذیه نامناسب. اغلب این علائم به‌عنوان مشکلات کوتاه‌مدتی در نظر گرفته می‌شوند، اما در برخی موارد نیاز به مراجعه به پزشک دارند. با توجه به مدیریت موثر و اطلاعات لازم، می‌توان تهوع و استفراغ را به‌خوبی کنترل کرد و به کودک خود کمک کرد تا به سرعت به حالت بهتری بازگردد. اگر کودک شما به مدت طولانی تهوع و استفراغ دارد، احتمالاً نیاز به ارزیابی پزشکی دارد. پزشک با انجام معاینه‌ها و آزمایش‌های لازم، علت این علائم را تشخیص خواهد داد و بر اساس آن، درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. همچنین به خصوص اگر کودک دچار علائمی مانند تب شدید، ادرار تیره‌رنگ یا خشکی دهان است، باید به اورژانس مراجعه کنید.

نوشته تهوع و استفراغ در کودکان: علت تهوع +9 درمان سریع استفراغ کودکان (+ بهترین شربت) اولین بار در پارسیان مهرپرور | پرستار سالمند , پرستار کودک. پدیدار شد.