اصول صحیح گاواژ چیست ؟ نحوه مراقبت از بیماران گاواژی چگونه است ؟

برخی بیماری‌ها و حوادث افراد را زمین گیر می‌کند و مجبور به بستری در بیمارستان و منزل می‌شوند. در این شرایط رسیدگی به فرد برای پیشگیری از کاهش کیفیت زندگی و افزایش شانس درمان اهمیت زیادی دارد. مراقبت از بیمارانی که بلع خود را از دست داده اند از دشواری‌های مراقبت از سالمندان بستری در منزل است. برای مراقبت از بیماران گاواژی ؛ آموزش تغذیه صحیح از طریق گاواژ ، پیشگیری از جمع شدن اخلاط در ریه و وقوع زخم بستر از وظایف اصلی پرستار بیمار یا پرستار سالمند است. به دلیل اهمیت این موضوع در این مقاله از سایت مرکز مهرپرور توصیه‌ها و پیشنهادات عملی جهت پرستاری از بیماران گاواژی را تحت عناوین زیر با شما در میان می‌گذاریم:

• • • • تعریف سوند معده (ng tube)
      • تعریف گاواژ
      • تعریف لاواژ
      • تعریف گاستروستومی
      • آموزش گاواژ در منزل
      • تغذیه بیماران از طریق سوند معده (گاواژ)
      • تهیه غذاهای مناسب مخصوص گاواژ بیمار

سوند معده یا (NG tube) چیست ؟

سوند معده لوله‌ای برای رساندن مواد غذایی به بدن است در زمانی که فرد به اختلال بلع دچار می‌شود. در این هنگام فرد در خوردن و آشامیدن و دریافت مواد غذایی ناتوان می‌شود. سوند معده یک تیوب بلند و نازک است که غذا را از طریق بینی به معده می‌رساند. این لوله از یک جنس نرم و قابل انعطاف ساخته شده است . در برخی از موارد بیمار با لوله سوند از بیمارستان مرخص می‌شود و لازم است پرستار بیمار ، در خصوص نحوه مراقبت از بیماران گاواژی از طریق سوند معده نکاتی را بدانند.

گاواژ چیست؟

غذا خوردن از نیازهای اولیه همه افراد است. گاهی رفع این نیاز اولیه به علت برخی بیماری‌ها ، بی اشتهایی ، اختلال در بلع ، جراحی و … از طریق تغذیه دهانی امکان پذیر نمی‌باشد و باید از روش‌هایی نظیر تغذیه با لوله استفاده کرد، به تغذیه از طریق لوله گاواژ کردن می‌گویند. معمولاً در این روش لوله از راه بینی وارد معده می‌گردد. تغذیه با گاواژ به دو صورت کوتاه مدت و بلند مدت می‌باشد اما در اکثر موارد بعد از مدت کوتاهی فرد توانایی تغذیه از راه دهان را باز می‌یابد و به شرایط عادی برمی‌گردد.

تفاوت لاواژ و گاواژ و گاستروستومی

نام علمی	فرق لاواژ و گاواژ و گاستروستومی	کاربرد روش درمان	تصویر روش درمانی
گاواژ (nasogastric tube or NG tube)	تغذیه و وارد کردن مایعات غذایی از راه لوله به معده است. یکی از مصارف این لوله، تغذیه بیمارانی است که قادر به تغذیه از راه دهانی نیستند.	تغذیه بیماران کمایی یا بیماران با کاهش سطح هوشیاری از طریق لوله معده می‌باشد .
لاواژ	شست‌وشوی معده فرایند تخلیه محتویات معده یا لاواژ معده می‌باشد.	لاواژ معمولاً بر روی افرادی که سم بلعیده یا مصرف بیش از اندازه دارو یا الکل و … داشته‌اند استفاده می‌شود. همچنین برای تمیز کردن دستگاه گوارش قبل از عمل جراحی نیز کاربرد دارد.
گاستروستومي (Gastrostomy)	ایجاد یک راه جدید مصنوعی خارجی به معده ، از طریق جراحی با هدف حمایت تغذیه‌ای یا کاهش حجم دستگاه گوارش	این درمان برای زمانی که : فرد در دهان یا مری خود ناهنجاری دارد، که در این حالت لوله گلو را به معده متصل می‌کند. فرد در بلع غذا یا مایعات دچار مشکل است. فرد غذا یا مایعات کافی از طریق دهان دریافت نمی‌کند.

مراقبت‌های قبل از لوله گذاری	مراقبت از بیماران گاواژی بعد از لوله گذاری
یک هفته قبل از گاواژ باید از مصرف آسپرین و رقیق کننده خودداری شود. بیمار از ۸ ساعت قبل از لوله گذاری نباید چیزی بخورد و بیاشامد. در صورتی که سالمند دندان مصنوعی دارد قبل از عمل آن را خارج کنید. آموزش بیمار در مورد هدف از گاواژ و روش وارد سازی آن توضیح در مورد حالتها و احساسهای مورد انتظار در طی گاواژ	دقت به درجه بندى روى لوله تا از جابجایی لوله به داخل معده یا خارج از آن جلوگیری شود. قبل از شروع تغذیه ی روزانه لوله باید ۳۶۰ درجه به چپ و راست چرخانده شود تا از چرخش راحت لوله و عدم چسبندگی اطمینان حاصل شود. در زمان بستری بیمار برای جلوگیری از انعقاد خون در پاھا، آنھا را بالا نگه دارید و حرکت دھید.

نحوه مراقبت از بیماران گاواژی در منزل

گاهی به دلیل برخی مشکلات مانند عدم توانایی در بلع ناشی از سکته مغزی (گاواژ در بیماران سکته مغزی) ،Als،بیماری‌های عصبی _عضلانی و غیره بیمار نیاز به تغذیه از راه سوند بینی-معدی (گاواژ) پیدا می‌کند. این روش حداکثر به مدت ۴-۶ هفته برای بیمار مناسب است و در صورت تداوم اختلال بلع پزشک روش دیگری برای تغذیه انتخاب میکند. در ادامه وظایف پرستار بیماران گاواژی در منزل را بیان می‌کنیم.

• اطمینان از قرارگیری لوله بینی معده‌ای در محل مناسب و به جلو راندن لوله بینی روده‌ای
• بررسی مداوم وضع بیمار و برقراری عملکرد لوله و مراقبت از دهان و بینی و حفظ بهداشت آنها
• بررسی مداوم از نظر بروز عوارض احتمالی و خارج کردن لوله

آموزش گاواژ در منزل : چگونگی تغذیه از طریق لوله (غذا دادن به بیمار از طریق بینی)

چک کردن محتویات معده بیمار

دست‌های خود را تمیز بشویید. بیمار گاواژی را با بالا آوردن سر تخت در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار دهید. اطمینان نسبت به وجود لوله در معده برای جلوگیری از ورود مواد غذایی به ریه ، قبل از هر بار تغذیه. سرنگ را به لوله معده وصل کنید ، مقداری از محتویات معده را به داخل سرنگ بکشید و مجدداً آن را به معده تزریق کنید. (عمل لاواژ) اگر محتویات معده به داخل سرنگ کشیده نشد ممکن است لوله داخل معده نباشد و باید توسط پرستار بررسی شود. چنانچه هنگام لاواژ بیش از ۱۵۰ سی سی مایع از معده خارج شود بیمار نباید وعده جدید غذایی را دریافت کند.

شروع گاواژ معده بیمار برای مراقبت از بیماران گاواژی

در صورت ناشتا بودن بیمار با آب ساده یا سرم قندی ۵ درصد یا آبمیوه طبیعی تازه او را گاواژ کنید. بهتر است در شروع گاواژ از حجم ۵۰ سی سی هر ۴ ساعت استفاده شود. ابتدا لوله معده را با فشار انگشتان خود ببندید تا از ورود هوا به معده جلوگیری شود سپس سرنگ را از انتهای لوله جدا کنید و پیستون را از داخل سرنگ خارج کنید. سرنگ را به لوله وصل کرده و لوله را با ۳۰ سی سی آب بشویید. قبل از تمام شدن آب، محلول غذایی ولرم کاملاً صاف به داخل سرنگ بریزید. در تمام مدت سرنگ باید پر از محلول غذایی باشد. شما با بالا و پائین بردن سرنگ و ایجاد فشار ملایم به جدار لوله می‌توانید سرعت ورود غذا به معده را کنترل نمایید. مایع گاواژ باید به آرامی و در مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تزریق شود. قبل از این که محلول غذایی به طور کامل تمام شود حدود ۳۰ تا ۵۰ سی سی آب ساده را به درون سرنگ بریزید تا لوله شسته شود.

خارج کردن سرنگ گاواژ

شستشوی مرتب لوله قبل و بعد از گاواژ باعث پیشگیری از انسداد لوله می‌شود. قبل از تمام شدن آب، لوله معده را با فشار انگشتان ببندید و سرنگ را از لوله معده جدا کنید. پیستون را داخل سرنگ قرار دهید و مجدداً سرنگ را به سر لوله وصل کنید تا از ورود هوا به داخل معده جلوگیری شود. سپس بیمار را به مدت ۳۰ دقیقه در همان وضعیت قرار دهید. توجه : بیمار گاواژی نباید به همراه غذا مایعات مصرف کند.

نحوه کاهش فشار داخل شکم بیمار گاواژی

پزشک ممکن است از شما بخواھد فشار داخل شکم سالمند را از طریق خروج ھوا قبل و بعد از غذادھی کاھش دھید، برای کاھش فشار، درِ لوله را به مدتی که پزشک تجویز کرده است مایع آماده براى تغذیه با نیروى تا ۱ساعت به تدریج درون معده / جاذبه و در عرض ۵۰ برود. دادن سریع غذا از طریق لوله باعث افزایش ریفلاکس مری به معده می‌شود. ریختن ۳۰ الی ۶۰ میلی لیتر آب ولرم پس از ھر بار تغذیه یا تجویز دارو برای پاک شدن لوله تغذیه از مواد غذایی و جلوگیری از انسداد ضرورت دارد. برای اضافه کردن آب به مواد غذایی یا کم کردن مقدار آن با پزشک خود صحبت کنید. در سالمندان مبتلا به کمبود آنزیم لاکتاز( افرادی که پس از مصرف شیر دچار دل پیچه و اسهال می‌شوند از قرص لاکتیز و یا فرآورده‌های لبنی جایگزین استفاده شود).

کاری که خانواده بیمار گاواژی باید انجام دهند این است که با توجه به نیازهای بیمار و پس از تعیین شرح وظایف پرستار خصوصی بیمار در منزل نسبت به استخدام پرستار اقدام نمایند. اگر برای تصمیم گیری در این زمینه راهنمایی می‌خواهید از خدمات مشاوره رایگان مرکز مهرپرور استفاده نمایید.

خدمات بالینی و پرستاری در منزل پارسیان مهرپرورآنلاینسوالی دارید؟ در واتساپ مطرح کنید.

نحوه دادن دارو به بیماران گاواژی

اگر داروی بیمار به صورت قرص است ابتدا در سی سی آب گ حل شود سپس دارو را در داخل ۳ سرنگ بکشید در لوله ی غذادھی را باز کنید و دارو را از طریق سرنگ گاواژ وارد کنید.

پریدن غذا به داخل ریه و مراقبت از بیمار گاواژی

پریدن مقداری از غذا یا برگشت استفراغ به داخل ریه سالمند باعث آسپیراسیون میشود. اگر بیمار دچار حالت خفگی یا مشکل در تنفس باشد باید غذا دھی را فوراً قطع کنید، بیمار را به پھلو بخوابانید و با پزشک تماس بگیرید. بعد از یک ساعت دوباره شروع کنید بیمار دچار استفراغ شد غذا دھی را قطع کنید.

چگونگی رعایت بهداشت دهان و بینی

• رعایت دقیق و منظم بهداشت دهان و بینی بخش مهم مراقبت از بیماران گاواژی را شامل می‌شود.
• هر ۲ یا ۳ روز چسب روی بینی تعویض شود و بینی از نظر تحریک پوستی مورد بررسی قرار گیرد.

بررسی مداوم بیمار و برقراری عملکرد لوله

در صورتی که از سوند بینی – معده‌ای برای برداشتن فشار از روی معده استفاده باشد، معمولا آن را به یک ساکشن متناوب با فشار کم متصل می‌کنند. اگر از آن برای غذارسانی استفاده شده باشد، در فواصل غذایی انتهای آن مسدود می‌شود. قبل از دادن هر گونه دارو و یا مایع از قرار داشتن محل مناسب لوله باید اطمینان حاصل نمود. در صورت خروج تصادفی لوله بعد از اعمال جراحی مری یا معده، جایگزینی مجدد آن باید توسط پزشک انجام شود. باید مقدار تمام مایع دریافتی، غذاها و مایع شستشو به دقت ثبت شوند. شستشو با سرم فیزیولوژی هر ۶ ساعت یکبار تا همراه با بیرون کشیده شدن ترشحات، بیمار دچار کمبود الکترولیتی نشود. مقدار، رنگ و نوع تمام ترشحات باید هر ۸ ساعت یک بار بررسی و ثبت شوند.

چگونگی خارج کردن لوله گاواژ در منزل

• از ۲۴ ساعت قبل کلمپ متناوب لوله ( پیشگیری از بروز تهوع، استفراغ یا نفخ )
• شست و شوی لوله با ۱۰ میلی لیتر آب یا سرم فیزیولوژی
• هنگام خارج کردن لوله دستکش بپوشید.
• به آرامی ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر از لوله را خارج کنید. در این هنگام نوک لوله به مری میرسد؛ باقیمانده لوله را به سرعت از سوراخ بینی بیرون بکشید.
• اگر لوله به راحتی خارج نمیشود، هرگز نباید فشاری آورده شود و مشکل باید به اطلاع پزشک برسد.
• همزمان با بیرون کشیدن لوله، قسمت بیرون آورده شده را در یک دستمال کاغذی بپیچید، زیرا دیدن این منظره ممکن است برای بیمار خوشایند نباشد؛ ضمن آن که از کثیف شدن لباس بیمار و لباس خودتان با ترشحات جلوگیری میشود. بعد از خارج شدن لوله، دهانشویه ضروری است.

علائم هشدار دهنده هنگام مراقبت از بیماران گاواژی:

• • در صورت مشاھده ھرگونه مشکل سریعاً به مرکز بھداشتی – درمانی مراجعه کنید.
  • در صورت علایم خونریزی معده : استفراغ یا مدفوع خونی و یا ترشحات خونی از پگ
  • در صورت علائم انسداد روده : تھوع، استفراغ، تورم

محلول گاواژ چیست؟

غذای گاواژ چیست؟ طرز تهیه غذای گاواژ چگونه است؟ به مواد غذایی که از طریق لوله سوند وارد معده یا روده می‌شوند محلول گاواژ می‌گویند. محلول گاواژ هم بصورت دستی و هم بصورت محلول گاواژ آماده قابل تهیه هستند. محلول‌های تجاری شامل کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین و املاح مورد نیاز بدن می‌باشد. طرز تهیه محلول‌های گاواژ بیمارستانی که بصورت دستی در منزل تهیه می‌شوند می‌شوند شامل : گوشت ، شیر ، برنج ، موز ، عسل و … است که میکس و صاف می‌شوند.

برنامه هفتگی تهیه محلول گاواژ برای مراقبت از بیماران گاواژی

طرز تهیه غذای گاواژ بیماران بر اساس کالری دریافتی

گاواژ رژیم غذایی معمولی ( ۲۰۰۰ کالری)

یکشنبه و سه شنبه	۸۶g برنج + ۷۵g پودر کربو مس + ۱۴۵g گوشت قرمز + ۱۰۵g گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱عدد تخم مرغ + ۱۳۰g تره جعفری خرد + ۱۵۰g گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰g هویج رنده + ۲۴۰g لوبیای سبز خرد + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل+ ۲g نمک یددار + ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته	۸۶g برنج + ۷۵g پودر کربو مس + ۲۱۵g گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ+ ۱۳۰g تره جعفری خرده + ۱۵۰ گ گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه ۱۰۰+ گ کدو رنده + ۲۴۰ گ لوبیای سبز خرد + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گ نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی پر پروتئین ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه	۸۶ گ برنج + ۷۵ گ پودر کربو مس + ۱۹۰ گ گوشت قرمز + ۱۴۵ گ گوشت سفید( مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گ تره جعفری خرد + ۱۵۰ گ گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گ هویج رنده + ۲۴۰ گ لوبیای سبز خرد + ۴عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید)+ ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گ نمک یددار + ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته	۸۶ گ برنج + ۷۵ گ پودر کربو مس + ۲۸۵ گ گوشت سفید (مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ ۱۳۰+ گ تره جعفری خرد + ۱۵۰ گ گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گ کدو رنده + ۲۴۰ گ لوبیای سبز خرد + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه ( آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲ گ نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی پر پتاسیم ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه	۸۶g برنج + ۷۵g پودر کربو مس+ ۱۴۵g گوشت قرمز + ۱۰۵g گوشت سفید( مرغ ،ماهی ) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰g تره جعفری خرد + ۱۵۰g گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰g هویج رنده + ۱۰۰g کرفس خرد + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه ( آب سیب را بگیرید ) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل+ ۲g نمک یددار + ۳ فنجان ماست ( ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته	۸۶g برنج + ۷۵g پودر کربو مس + ۲۱۵g گوشت سفید (مرغ، ماهی)+ ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰g تره جعفری خرد + ۱۵۰g گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰g کدو رنده + ۱۲۰g اسفناج خرد + ۴ عدد سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۱ قاشق غذاخوری عسل + ۲g نمک یددار+ ۳ فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
گاواژ رژیم غذایی دیابتی ( ۲۰۰۰ کالری)
یکشنبه و سه شنبه	۸۷g برنج + ۷۵g پودر کربو مس + ۱۴۵g گوشت قرمز + ۱۰۵g گوشت سفید( مرغ، ماهی) + ۱ عدد تخم مرغ + ۱۳۰g تره جعفری خرد + ۱۵۰ گ گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه + ۱۰۰ گ هویج رنده + ۲۴۰ گ لوبیای سبز خرد + ۴ سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانولا + ۲ گ نمک یددار+ ۳فنجان ماست (ترجیحا نوع پروبیوتیک)
سایر روزهای هفته	۸۷ گ برنج + ۷۵ گ پودر کربو مس + ۲۱۵ گ گوشت سفید (مرغ ، ماهی) + ۱عدد تخم مرغ + ۱۳۰ گ تره جعفری خرد + ۱۵۰ گ گوجه فرنگی رنده بدون پوست و تخمه ۱۰۰+ گ کدو رنده + ۲۴۰ گ لوبیای سبز خرد + ۴ سیب بدون پوست و دانه (آب سیب را بگیرید) + ۹ قاشق مرباخوری روغن کانوال+ ۲ گ نمک یددار+ ۳ فنجان ماست ( ترجیحا نوع پروبیوتیک)

عوارض تغذیه از طریق لوله

تغذیه از طریق گاواژ روشی ایمن و موثر بوده و معمولا به راحتى از سوى سالمندانی که دستگاه گوارش آنها عملکرد نرمالی دارد تحمل می شود. عوارض ایجاد شده در دستگاه گوارش مانند تهوع و اسهال که اثرات منفى بر کیفیت زندگى سالمندان تحت تغذیه گاواژ دارد، باعث قطع این نوع تغذیه می شود. با این حال، اغلب عوارض و نتایج ناشی از آن قابل جبران است. انواع عوارض آن به شرح زیر است:

• اسهال
• انسداد لوله
• جابه جایی لوله
• تهوع و استفراغ
• عفونت در محل لوله
• آسپیراسیون (ورود محلول گاواژ به ریه بیمار)
• سندروم تغذیه مجدد (در افرادی که مبتلا به سوء تغذیه شدید هستند و شروع به دریافت گاواژ می کنند ممکن است دچار عدم تعادل الکترولیت ها شوند)

نوشته گاواژ چیست ؟ تغذیه با سوند معده (+تفاوت آن با لاواژ) و نکات مراقبت از بیماران گاواژی اولین بار در پارسیان مهرپرور | پرستار سالمند , پرستار کودک. پدیدار شد.