توهم در سالمندان از بیماری‌هایی است که در سال‌های اخیر طیف وسیعی از افراد مسن را به خود مبتلا کرده است. توهم یا روان پریشی به وضعیت روانی‌ غیر طبیعی گفته می‌شود که دسته‌ای از اختلالات روانی را در برمی‌گیرد و در طول آن‌ها بیمار دچار نشانه‌هایی مثل توهم یا هذیان می‌شود. توهم در افراد مسن می تواند علل زیادی داشته باشد؛ از شایع ترین علل توهم می توان به زوال عقل، بیماری آلزایمر، عوارض جانبی داروها و روان پریشی اشاره کرد. بسیاری از سالمندان از توهم رنج می‌برند درحالی که دلیل خاصی برای آن وجود ندارد. در این مقاله از مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور به بررسی مشکل توهم می پردازیم. این مطلب محتویاتی همچون اشکال توهم و دلایل و درمان توهم را بیان می کند. علاوه بر این با مطالعه این مطلب می توانید تفاوت میان توهم و هذیان گویی (هذیون گفتن) را درک کنید.

بخش های مهمی که در ادامه مطلب می خوانید عبارتند از :

• • اشکال توهم
  • علت توهم زدن سالمندان
    
  • تفاوت توهم یا هذیان گفتن ( هذیون گفتن ) و اختلالات ادراکی
  • درمان توهم
  • آلزایمر و دلایل بروز و درمان آن

توهم چیست؟

توهم (به انگلیسی: hallucination) نوعی ادراک در غیاب محرک خارجی است که ویژگی‌های یک ادراک حقیقی را دارد. توهم‌ها شفاف و پرمایه هستند و چنان ادراک می‌شوند که انگار در فضای عینی خارجی وجود دارند. توهمات بسیار مهم هستند؛ زیرا می‌توانند نشانه‌ای از بیماری روانی باشند. با این حال، باید توجه داشته باشید که حتی افراد سالم نیز ممکن است گاهی دچار توهم شوند. تشخیص توهمات آسان نیست، اما در بیشتر موارد فرد متوهم به اجسامی غیرفیزیکی اشاره می‌کند.

اشکال توهم

توهم در اشکال مختلفی بروز می کند. علت توهم در بیداری ( هذیون گفن در بیداری ) می تواند افزایش سن نیز باشد. توهم هایی که در افراد مسن خود را نشان می دهد اکثرا در قالب ۲ مورد است. اما هر از چند گاهی نمونه های دیگری از علت توهم در پیری نیز دیده می شود که در ادامه آنها را بیان می کنیم.

1. توهم شنوایی
2. توهم دیداری
3. توهم بویایی
4. توهمات لمسی

1. توهم شنوایی

توهم در سالمندان به اشکال مختلفی ممکن است دیده ‌شود. برخی از بیماران مبتلا به توهم شنوایی هستند یعنی صداهایی را می‌شنوند که وجود خارجی ندارد و افراد دیگر قادر به شنیدن آنها نیستند. لازم به ذکر است که محتوای این نوع توهم در برخی اوقات ممکن است مهم و خطرناک باشد، چون اغلب این بیماران صداهایی را می‌شنوند که دستورات انجام کارهای خطرناک مثل ضرب و جرح و کشتن دیگران ، اقدامات خطرناک مثل آتش سوزی و خرابکاری را به آنها می‌دهند.

2. توهم دیدراری

برخی اوقات توهم در سالمندان به شکل توهم بینایی رخ می‌دهد. توهم بینایی با دیدن تصاویری که واقعیت عینی ندارند مشخص می‌شوند. فرد ممکن است موجودات یا تصاویر دیگر را ببیند و آنها را واقعی بپندارد. اما باید بدانید که دیگران در آن زمان چنین چیزی را نمی بینند. دیدن چنین تصاویری بویژه در مراحل اولیه شروع بیماری برای فرد به خصوص سالمند بسیار ترسناک و وحشت آور است. توهم بینایی در سالمندان بیشتر از سایر اقشار بروز می کند.

توهمات دیگری نیز وجود دارند که نادرتر از توهم بینایی و شنوایی هستند. این توهمات عبارتند از :

3. توهم بویایی

در توهم بویایی فرد بوهایی را احساس می‌کند که اغلب بوهایی آزار دهنده هستند.

4.توهمات لمسی

در توهمات لمسی ممکن است فرد احساس کند حشراتی روی بدن او راه می‌روند و این تصور به قدری برایش واقعی جلوه میکند (البته بر مبنای بیماری فرد ) که فرد سالمند برای زندگی روزمره نیز به مشکل بر میخورد .

علت توهم زدن سالمندان

توهم با دلایل گوناگونی ممکن است بروز کند! اکثر توهم‌ها ناشی از وجود برخی از اختلالات خاص روانی هستند و در واقع وجه مشخصه این دسته از اختلالات به شمار می‌روند مثل اسکیزوفرنی که در آن فرد با مشکلات شدید روانی و کناره گیری شدید از واقعیت گریبانگیر است. البته عنوان این موضوع هم جایز است که مصرف برخی مواد و داروها نیز می‌تواند توهم زا باشد. دسته‌ای از مواد مخدر با حالاتی از توهم همراه هستند و سو مصرف آنها اختلالات توام با توهم را موجب می‌شود، برخی از گیاهان نیز با توجه به نوع ترکیباتی که دارند در صورت مصرف ایجاد توهم می‌کنند مثل مسکالین.

تفاوت توهم با اختلالات ادراک

توهم حالتی است که در آن فرد چیزهایی را احساس می‌کند که وجود خارجی ندارند! ولی فرد وجود آنها را واقعی می‌داند و بر آن اصرار می‌ورزد. اما اختلالات ادراکی در حالتی اتفاق می‌افتد که فرد که یک امر واقعی را به گونه دیگری درک می‌کند. موضوعات خارجی در حالت اختلالات ادراکی تحریف شده و تغییر شکل یافته به نظر می رسند.

تفاوت توهم با هذیان گویی ( هذیون گفتن )

اختلال هذیان یک شرایط غیرمعمول روانی است که در آن بیمار با هذیان، اما بدون هیچ توهم برجسته با اختلال فکر، اختلال خلقی یا بی‌احساسی قابل توجهی همراه است.

علت هذیان گفتن سالمندان چیست؟

هذیان عمدتا به باورها و ذهنیاتی که سالمند در رابطه با مصنوعات مختلف دارد اطلاق می‌شود. در حالت هذیانی فرد باورهایی دارد که خلاف واقعیت هستند اما فرد بر صحت این باورها و ذهنیات اعتماد راسخ دارد و آنها را کاملا درست می پندارد. مثلا فردی که در حالت هذیانی به سر می‌برد ممکن است این هذیان را داشته باشد که افرادی قصد جان او را کرده‌اند و نقشه‌هایی برای از بین بردن او می‌کشند.

توهم در سالمندان

در حالت توهم ممکن است فرد سالمند شخصی یا موجودی را ببیند که به او حمله می‌کند و قصد دارد او را نابود کند. هم توهم و هم هذیان از نشانه‌های اصلی و اساسی در تشخیص اختلالات روانی شدید مثل سایکوزها و از جمله اسکیزوفرنی هستند.

درمان توهم در سالمندان

توهم در سالمندان خود به تنهایی به عنوان بیماری نیست؛ بلکه به عنوان نشانه‌ای از برخی اختلالات مورد توجه هستند. از این رو از بین بردن توهم معمولا مدنظر متخصصان بالینی نیست. بلکه آنها با عنوان نشانه شناسی بیماریهای روانی وجود یا عدم وجود توهم را مدنظر قرار می‌دهند و در صورت وجود چنین مورد و با تشخیص نوع اختلال به درمان اختلال مبادرت می‌ورزند که در نتیجه کاهش حالات توهمی را به دنبال دارد.

توهم بدبینی

توهم و بدبینی یکی از مهمترین و قابل توجه ترین عوامل اولیه آلزایمر است. آلزایمر و علائم اولیه آلزایمر روانی و رفتاری همچون پرخاشگری‏، بی قراری و اضطراب، توهم و بدبینی است و این علائم در مراحل مختلف بیماری (خفیف، متوسط، شدید) و حتی گاهی قبل از شروع علائم بارز شناختی در فرد سالمند به صورت آلزایمر دیده می‌شود. در بسیاری اوقات عوامل ثانویه همچون :

• درد
• گرما
• سرما
• گرسنگی
• بیماری جسمی
• مشکلات ادراری

باعث ایجاد این علائم و یا تشدید آنها می شود.

برای علائم روانی و رفتاری در فرد سالمند درمان‌های دارویی و غیر دارویی به کار می رود! لذا توصیه می شود درمان های غیر دارویی معمولا در ابتدا و در صورت نیاز همراه با درمان‌هایی به عنوان داروی ضد توهم در سالمندان ، مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت نیاز برخی از دارو‌های آنتی سایکوتیک‏، ضد افسردگی تثبیت کننده خلق‏، نسبت به بقیه موارد ترجیح دارند و این امر بسته به نوع رفتار و مشکل در سالمند تشخیص داده می شود .

آلزایمر

در زمینه اینکه آلزایمر یک بیماری پیشرونده است! بیماری آلزایمر در فرد سالمند سلول‌های مغز را متاثر کرده و باعث تخریب عملکرد هوش و ذهنی می‌شود و هر دو جنس مرد و زن به طور مساوی تحت تاثیر بیماری قرار می گیرند. بیماری آلزایمر از ۷۵ سالگی به بعد این نسبت یک به ده می‌رسد و از نود سالگی به بعد میزان ابتلا یک به ۳ می شود.

دلایل بروز آلزایمر

اغلب علت بروز آلزایمر ناشناخته است و برخی علت آن را بیماری‌های اتواسمیسون ، سابقه فامیلی یا ارثی می‌دانند. بیماران سالمندی که به آلزایمر مبتلا هستند باید از مصرف کافئین بخصوص در بعد از ظهر خودداری کنند و بهترین مراقبت در مراحل اولیه بیماری ساختارمند کردن زندگی و ایجاد برنامه برای حفظ عملکرد بیماری است.باید دانست که همه افراد گهگاهی دچار فراموشی می شوند و اکثر این موارد طبیعی قلمداد می گردد. وجود یک و یا تعداد بیشتری از نشانه‌های آلزایمر در افرد لزوما به معنی ابتلا وی به بیماری آلزایمر نیست و این افراد باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه و تحت بررسی قرار گیرند که اگر هم مشکلی در این زمینه باشد درمان یا کنترل شود .

نشانه های بیماری آلزایمر

نشانه‌های بیماری آلزایمر به صورت مکرر به فواصل کوتاه، تعریف کم شدن در محیط‌های آشنا‏، قرار دادن وسایل خانه در محل های اشتباه است.به این نکته باید توجه داشت که : فعالیت‌های جسمانی سبک سالم ماندن مغز را ترقی می‌‌بخشد و احتمال ایجاد بیماری قلبی، سکته و دیابت که همگی با افزایش خطر بیماری آلزایمر مرتبط هستند در افرادی که به صورت منظم ورزش می کنند کمتر است.

درمان توهم در آلزایمر

همه روزه از مزایای ورزش در تمامی رسانه ها صحبت می شود. فعالیت جسمانی ملایم و نرمش با بهتر نمودن جریان خون باعث می شود که سلول‌های عصبی در مغز غذا و اکسیژن بیشتری دریافت کنند و تا حد زیادی از ابتلا به آلزایمر جلوگیری می کند. در ادامه به بررسی یکی از بیماری های خاص توهم در سالمندان می پردازیم که میتواند در بین این قشر به وجود بیاید.

پارانویا

پارانویا، در تعریف عام آن، حالتی است که شخص در آن با اهمیت فوق العاده و خارج از اندازه ای که به سلامت جانی و مالی خود می دهد، خود را شکنجه می دهند و به معنای واقعی در عذاب است . این گونه از افراد مدام در این فکر هستند که عواملی انسانی، طبیعی یا ماورا طبیعی خودشان، دارایی و افراد خانواده شان را تهدید می کنند و همه، در فکر توطئندی بیماریهای روانی، از اصطلاح پارانویای مطلق برای شرح حالت روانی ای می توان استفاده کرد که توهم، جزء اصلی آن می باشد. اما این توهم هیچ صدمه و زوال آشکاری به سلامت عقل شخص وارد نمی کند و نشانه بیماری های دیگری چون جنون زودرس (یا dementia praecox) ، که اصطلاح قدیمی بیماری شیزوفرنی است، در آن نباشه چینی بر ضد آنها هستند.

توهم خود آزارانه در سالمندان

پارانویا، در معنای اصیل یونانی خود، به معنای دیوانگی است. (پارا para = خارج و نوس nous = عقل) با استفاده از این ریشه لغوی، نامی برای تشخیص افکار توهمی به وجود آمد. هرگونه افکار توهمی، بدون احساسات خود آزارانه، در این دسته می گنجند. برای مثال: کسی که دچار این توهم شده است که یک شخصیت مهم سیاسی یا ادبی است، و خود را در طبقه بندی اینگونه افراد جای می دهد می تواند در دسته مبتلایان به پارانویای مطلق بگنجد. هرچند که اصطلاح پارانویای مطلق دیگر چندان استفاده ندارد و اصطلاح اختلال توهم یا Delusional disorder جایگزین آن شده است اما جدیدا، از این لغت برای شرح حالتی به کار می رود که شخص مبتلا به آن، از توهمات خود بسیار آزار می بیند زیرا:

1. سالمند تصور می کند که شخصی قصد آزار و صدمه رساندن به او را دارد.
2. این شخص تصور می کند که صدمه یا حادثه آزار دهنده در حال رخ دادن است.

مثال هایی از پارانویای بالینی

به طور کلی و با استفاده بی قید و شرط از اصطلاح پارانویا، می توانیم بگوییم توهمات پارانویید می توانند شامل مواردی چون اینکه شخص تصور می کند تحت تعقیب است، مسموم شده است یا شخصی بسیار مهم (مانند یک شخصیت سینمایی، سیاسی یا ورزشی)، دورادور عاشق اوست. چنین توهماتی به عنوان جنون جنسی نیز شناخته می شوند. توهمات پارانویید معمول دیگر که گاهی در بعضی از سالمندان بروز میکند شامل این باور است که شخص خود را مبتلا به بیماریی تخیلی یا آلودگی انگلی می داند، یا اینکه باور دارد ماموریتی ویژه داشته و یا اینکه برگزیده خداوند است، یا اینکه اعمال وی توسط نیرویی خارجی کنترل می شود.

بروز پارانویا در فرهنگ عمومی

در فرهنگ عامه امروز، پارانویا اشکال و روشهای مختلفی برای ابراز خود پیدا کرده است از جمله :

• کنترل افکار توسط اشعه نامرئی و دستگاه های پیشرفته
• اعتقاد به اینکه قدرت خاصی دارند یا در یک ماموریت مخصوص هستند (هذیان عظمت)
• تئوری توطئه یا اعتقاد به اینکه اخبار و وقایع کاملا نامربوط، اجزا یک نقشه بزرگ و توطئه آمیز هستند.
• تعقیب شدن توسط دشمنان قدرتمندی چون تروریست ها، بشقاب پرنده، سازمان های مخفی یا شیاطین و…
• ترس از مسموم شدن و اعتقاد به اینکه بعضی مواد غذایی اصولا برای مسموم کردن بشر ساخته شده اند (مانند قند مصنوعی و آبهای معدنی)

درمان توهم پارانویا در سالمندان

درمان پارانویا بیش از هر چیز با رفتار درمانی (behavior therapy) انجام می شود که هدف آن کاستن از حساسیت های فرد مبتلا، نسبت به انتقادها و همچنین تقویت توانایی های اجتماعی او است. سروکار داشتن با افراد پارانوئیدی بسیار مشکل است زیرا بسیار زود رنج هستند و رفتارشان معمولا خصمانه است و از نظر احساسی بسیار بسته و غیر قابل ارتباط هستند و نسبت به هر فعالیتی بی میل هستند.

به همین دلیل، درمان این مشکل، از پیشرفت کندی برخوردار است. برای درمان این افراد باید کوشش شود که در ابتدا شک و تردید او شکسته شود و او با تمرین های آرامش بخش و روشهای کنترل اضطراب، از حالت انزوا خارج شود و کم کم با کمک پزشک و اطرافیان سالمند ، تغییراتی اساسی در رفتارهای خود به وجود آورد.

خلاصه توهم در سالمندان

با مشاهده اولین نشانه های توهم ، مهمترین کاری که مراقب و پرستار سالمند باید انجام دهد، ارائه گزارش به خانواده سالمند و پزشک است، زیرا در مواردی مصرف برخی داروها، کم آبی، عفونت ادراری، عفونت کلیه، آسیب دیدگی در اثر سقوط و یا بعد از جراحی می تواند منجر به توهم شود. اگر شدت توهم به قدری است که سالمند به خود یا به اطرافیان آسیب میزند ، پزشک را درجریان قرار دهید. در شرایطی که سالمند تصور می کند مورد حمله قرار گرفته است و یا موضوعی ترس و وحشت در وی ایجاد کرده برای پیشگیری از فرار وی یا آسیب رساندن باید با احتیاط زیادی عمل کنید.

تیم خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور با افتخار به شما پیشنهاد میدهد برای سالمندان بیمار خود از پرستار سالمند در منزل و یا پرستار بیمار در منزل که از خدمات این مرکز در راستای رفاه شما تدارک دیده شده است، بهره برده و به بیمار خود در این راستا کمک کنید.

جهت دریافت مشاوره رایگان کلیک کنید.

نوشته توهم در سالمندان (به روز): علت و درمان توهم و هذیون گفتن سالمندان (+ قرص ضد توهم) اولین بار در پارسیان مهرپرور | پرستار سالمند , پرستار کودک. پدیدار شد.